Η φιλοτέχνηση της προτομής ανατέθηκε στον Γρηγόρη Ζευγώλη, τακτικό μέλος του Σωματείου Ελλήνων Γλυπτών (Πηγές 1, 2). Ακολουθώντας τον γενικό κανόνα που διέπει το μνημειακό σύνολο στη Λεωφόρο των Ηρώων, η προτομή είναι λαξευμένη σε λευκό πεντελικό μάρμαρο και εδράζεται σε μαρμάρινη βάση ύψους περίπου 2 μέτρων. Το έργο είναι ενυπόγραφο. Στην απόδοση της μορφής, ο δημιουργός αντιγράφει βασικά προσωπογραφικά και ενδυματολογικά στοιχεία από λιθόγραφο πορτραίτο του βαυαρού ζωγράφου Karl Krazeisen (Πηγή 3), αποδίδοντάς τα με καθαρά προσωπικό ύφος.
Συγκριτικά με τις υπόλοιπες προτομές του μνημειακού συνόλου όπου εντάσσεται, η προτομή του Νικηταρά συγκαταλέγεται στις γλυπτικές δημιουργίες που διακρίνονται για πιο επιτυχημένη σύμπτωση μορφής και περιεχομένου, αποτέλεσμα που προκύπτει από την υπέρβαση του ενδεδειγμένου ακαδημαϊκού κλασικισμού μέσα από τη ρεαλιστική απόδοση των χαρακτηριστικών του τιμώμενου (Πηγή 4). Εν προκειμένω, ο δημιουργός συνδυάζει την ακαδημαϊκή γραφή με στοιχεία μοντερνισμού. Η μετωπικότητα, η ακρίβεια στα περιγράμματα και η αρμονική ανάπτυξη των όγκων (Πηγή 5) περιορίζεται στον κορμό του ήρωα, ενδεδυμένο με τυπικό κοστούμι της εποχής˙ εσωτερικά, πουκάμισο, ανοικτό κοντά στη βάση του λαιμού, και πάνω του γελέκι ανοικτό, με τα τυπικά κουμπιά, το οποίο καλύπτεται από φέρμελη σμιλευμένη με απαλές πτυχώσεις, λιτή μπροστά και κεντημένη διακριτικά στους ώμους.
| ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]
Αθήνα, Πεδίον του Άρεως (δυτική είσοδος): ένατη στη σειρά προτομή, στην αριστερή πλευρά της «Λεωφόρου των Ηρώων», με κατεύθυνση από το ηρώο του Νότη Μπότσαρη προς την κεντρική πλατεία.  |
Παράλληλα, οι λεπτομέρειες στα χαρακτηριστικά του προσώπου, δουλεμένες με αδρές γραμμές στο μέτωπο, τα μάτια και τα ζυγωματικά, προσδίδουν στη μορφή εκφραστικότητα που προσιδιάζει σε νεωτεριστικά στοιχεία. Δεν είναι, προφανώς, άσχετη η επιλογή του γλύπτη να αποδώσει τον Νικηταρά σε ώριμη ηλικία, σε μια προσπάθεια απομάκρυνσης από τη -συνήθη για τη γλυπτική γραφή της περιόδου- εξιδανικευμένη απομνημόνευση του ήρωα.
Σήμερα, η γενική κατάσταση της προτομής είναι καλή με εξαίρεση εκτεταμένη φθορά στη μύτη και στο δεύτερο κουμπί του γιλέκου.
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
|
|
Πρόσοψη βάσης: ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ / 1781 - 1849
Αριστερή πλευρά προτομής: ΓΡ. ΖΕΥΓΩΛΗΣ
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Παυλόπουλος Δημήτρης, «Το Σωματείο Ελλήνων Γλυπτών», ένθετο Επτά Ημέρες της εφ. Καθημερινή, 25.10.1998, σελ. 19.
- Μερτύρη Αντωνία, Η καλλιτεχνική εκπαίδευση των νέων στην Ελλάδα (1836-1945), Αθήνα, ΚΝΕ/ΕΙΕ, 2000, σ. 371, 398.
- Νικηταράς (Σταματελόπουλος). Λιθογραφία του Karl Krazeisen, Εθνική Πινακοθήκη -Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, προσβάσιμο στο http://www.nationalgallery.gr/el/sulloges/collection/sulloges/nikitaras--stamatelopoulos.html (ανάκτηση: 31/1/2019)
- Παυλόπουλος Δημήτρης, Ζητήματα Νεοελληνικής Γλυπτικής, Αθήνα, χ.έ., 1998, σ.156-157.
- Μυκονιάτης Ηλίας, Ελληνική τέχνη. Νεοελληνική Γλυπτική, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996, σ. 20.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
- «Νικηταράς - Nikitaras», ιστ. Γλυπτά της Αθήνας, προσβάσιμο στο http://www.athenssculptures.com/2014/05/nikitaras.html?q=Νικηταρασ (ανάκτηση: 29.1.2019)
- «Νικηταράς (Καλλιτέχνης: Γρηγόριος Ζευγώλης)» στο «Campus Martius - Πεδίον του Άρεως: Λεωφόρος των Ηρώων», ερευνητική εργασία μαθητών και μαθητριών της Α΄ Λυκείου του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Αθηνών, 2014-2015 (υπεύθυνη εκπαιδευτικός: Ιωάννα Ηλιοπούλου), προσβάσιμο στο ιστολόγιο της ομάδας, http://cmartius.blogspot.com/2015/03/blog-post_26.html (ανάκτηση: 29.1.2019)
- «H προτομή του Νικηταρά στο Πεδίο του Άρεως», ιστ. Οδός Ελλήνων, προσβάσιμο στο https://odosell.blogspot.com/2011/01/h.html (ανάρτηση: 26.1.2011 - ανάκτηση: 29.1.2019)
- «Φωτογραφίες από την προτομή του Νικηταρά στο Πεδίο του Άρεως», ιστ. Οδός Ελλήνων, προσβάσιμο στο https://odosell.blogspot.com/2011/01/blog-post_26.html (ανάρτηση: 27.1.2011 - ανάκτηση: 29.1.2019)
end faq