Η προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ αποτελεί μία από τις τρεις προτομές προς τιμήν εξεχόντων μελών της Φιλικής Εταιρείας, που –τοποθετημένες σε σειρά επί της Πατριάρχου Ιωακείμ- συνθέτουν μνημειακό σύνολο. Στην αρχική του τοποθέτηση, το 2006, το μνημειακό σύνολο αποτελούσαν οι προτομές των Νικόλαου Σκουφά (αριστερά) και Αθανάσιου Τσακάλωφ (δεξιά) και ανάμεσά τους βάθρο με αναθηματική μαρμάρινη πλάκα με το έμβλημα και απόσπασμα από τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας. Επάνω στο μεσαίο βάθρο τοποθετήθηκε το 2014 η προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Τα παραπάνω μνημεία μαζί με τις προτομές των Εμμανουήλ Ξάνθου (1930) και Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου (1990) -που σήμερα βρίσκονται στο εσωτερικό της πλατείας- συγκροτούν μνημειακό τόπο για τη Φιλική Εταιρεία.
Η πρωτοβουλία ανέγερσης του αρχικού μνημειακού συνόλου με τις προτομές των Σκουφά και Τσακάλωφ και τον όρκο των Φιλικών ανήκει στον Λαογραφικό Πολιτιστικό Σύλλογο Ηπειρωτών Αστυνομικών και Πολιτικών Υπαλλήλων του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης Αττικής, έπειτα από πρόταση του προέδρου του και την ομόφωνη απόφαση του Δ.Σ. στη συνεδρίαση της 6ης Φεβρουαρίου 2005 (ΠΗΓΗ 1.i).
ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]
Αθήνα, Πλατεία Φιλικής Εταιρίας (Πλατεία Κολωνακίου): επί της οδού Πατριάρχου Ιωακείμ, στην έξοδο της οδού Σκουφά |
Η φιλοτέχνηση των προτομών ανατέθηκε στον γλύπτη Άγγελο Βλάσση και ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2006. Τη δαπάνη του έργου, που έφτασε περί τα 20.000 ευρώ, κάλυψαν η Βουλή των Ελλήνων (5.000 ευρώ), τα υπουργεία Οικονομικών (5.000 ευρώ) και Πολιτισμού (1.500 ευρώ), ο Δήμος Κομποτίου (5.000 ευρώ) και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (3.000 ευρώ). (ΠΗΓΗ 1.ii- vii).
Στις 28/29 Αυγούστου 2006, έπειτα και από τη θετική εισηγητική έκθεση της Διεύθυνσης Μελετών του Δήμου Αθηναίων, το Δημοτικό Συμβούλιο, επί Δημαρχίας Θεόδωρου Μπεχράκη, αποφάσισε ομόφωνα την αποδοχή της δωρεάς του μνημειακού συνόλου και την τοποθέτησή του στην Πλατεία Φιλικής Εταιρείας. Η απόφαση θα εφαρμόζονταν μετά και την κοινοποίηση της σύμφωνης γνώμης της Επιτροπής Καλλιτεχνικής Αρτιότητας της Περιφέρειας Αττικής (ΠΗΓΗ 2).
Τα αποκαλυπτήρια των προτομών των Νικόλαου Σκουφά και Αθανάσιου Τσακάλωφ, καθώς και της αναθηματικής πλάκας, πραγματοποιήθηκαν στις 17 Σεπτεμβρίου 2006, ημέρα Κυριακή στις 11 το πρωί. Σύμφωνα με Δελτίο Τύπου της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος, στην τελετή παρέστησαν και εκφώνησαν λόγους, ο τότε υπουργός Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Προκόπης Παυλόπουλος, ο Αντιδήμαρχος Αθηνών και Πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Αστυνομικών Αθανάσιος Σπυράκος, ο Πρόεδρος της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Γιάννης Ζώης, ο Δήμαρχος Κομποτίου Άρτας Ευστάθιος Γιαννούλης. Παρέστη, επίσης, ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Απόστολος Παπαϊωάννου. Η τελετή έκλεισε με παραδοσιακούς ηπειρωτικούς χορούς και τραγούδια της Ηπείρου (Πηγές 3, 4)..
Η προτομή, κατασκευασμένη από λευκό μάρμαρο, αναπαριστά τον Αθανάσιου Τσακάλωφ σε νεαρή ηλικία. Η μορφή αποδίδεται με λιτότητα, και απεικονίζει τον τιμώμενο με σακάκι και μαντήλι δεμένο στον λαιμό.
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
1. (μπροστινή όψη προτομής) ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ / ΤΣΑΚΑΛΩΦ [φωτο ]
2. (αριστερή πλευρά προτομής) ΑΓΓΕΛΟΣ / ΒΛΑΣΣΗΣ / 2006
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Πληροφοριακά στοιχεία αρχειακών φωτογραφιών μνημείου
Εικόνα 1:
Χαιρετισμός Δημάρχου Κομποτίου Άρτας κ. Ευστ. Γιαννούλη στα αποκαλυπτήρια των προτομών Νικ. Σκουφά και Αθαν. Τσακάλωφ στο Κολωνάκι (17/9/2006).
ΠΗΓΗ: Δημοσίευμα στον ιστότοπο του Δήμου Κομποτίου Άρτας με τίτλο «Χαιρετισμός Δημάρχου <Κομποτίου Άρτας> στα αποκαλυπτήρια της προτομής του Σκουφά στο Κολωνάκι», προσβάσιμο στο: http://www.kompoti.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=57 (ανάκτηση: 15/5/2018).
Εικόνα 2:
Οι προτομές των Νικόλαου Σκουφά και Αθ. Τσακάλωφ πριν από την τοποθέτηση της προτομής του Αλέξανδρου Υψηλάντη (φωτογράφηση: Μάρτιος 2014).
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
…όταν ο θείος Σκρούτζ αποφασίζει να εγκατασταθεί στην πλατεία Φιλικής Εταιρείας
Μία ασυνήθιστη προσθήκη εγγράφεται στη ζωή του μνημειακού συνόλου με τις προτομές των Σκουφά και Τσακάλωφ. Στις 19 Μαΐου 2011, ο ελληνοαμερικανός εικαστικός Gregos Theopsy (Βοστώνη, 1968) τοποθέτησε μαρμάρινη προτομή του Σκρουτζ Μακ Ντακ πάνω στη στήλη με την αναθηματική πλάκα με το έμβλημα και απόσπασμα του όρκου της Φιλικής Εταιρείας. Η «τελετή» διήρκεσε μόλις πέντε λεπτά, αφού ύστερα από άμεση παρέμβαση των αστυνομικών Αρχών η προτομή του Σκρουτζ αποσύρθηκε. Ο καλλιτέχνης αναφέρει σε συνέντευξή του: «Ο συμβολισμός είναι έκδηλος. Ο θείος Σκρουτζ είναι κι αυτός ένας χρηματοδότης. Ένας μυθοπλαστικός χαρακτήρας, ένα καρτούν. Το βρήκα ενδιαφέρον να υπάρχει δίπλα σε ιστορικές προσωπικότητες. Συχνάζω στο Κολωνάκι και δε γινόταν να μην προσέξω ότι κάτι λείπει ανάμεσα στους δύο Φιλικούς. Αυτή η κενή βάση με τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας αισθητικά δεν κολλάει. Με το που μπήκε ο Σκρουτζ ο χώρος γέμισε». Εκτός από τη μαρμάρινη προτομή, στην πόλη της Αθήνας τοιχοκολλήθηκαν 500 αφίσες του Σκρουτζ Μακ Ντακ (Πηγές 5, 6).
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Πρακτικά ΔΣ Λαογραφικού Πολιτιστικού Συλλόγου Ηπειρωτών Αστυνομικών και Πολιτικών Υπαλλήλων του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης Αττικής:
i. αρ. 61, 6.2.2005, σ. 79.
ii. αρ.62, 9.3.2005, σ. 80-81.
iii. αρ. 64, 20.4.2005, σ. 83.
iv. αρ. 66, 16.6.2005, σ. 85-86.
v. αρ. 73, 31.3.2006, σ. 92-94.
vi. αρ. 76, 9.5.2006, σ. 99-100.
vii. αρ. 77, 25.5.2006, σ. 100-101.
viii. αρ. 79, 11.9.2006, σ. 102.
- Απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Αθηναίων, Συν. 18, 28 και 29/8/2006.
- «Aποκαλυπτήρια των προτομών Νικολάου Σκουφά και Αθανασίου Τσακάλωφ», ιστ. Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος, προσβάσιμο στο http://www.panepirotiki.com/press20.html (ανάκτηση: 13/1/2019)
- «Χαιρετισμός Δημάρχου <Κομποτίου Άρτας> στα αποκαλυπτήρια της προτομής του Σκουφά στο Κολωνάκι», ιστ. www.kompoti.gr, προσβάσιμο στο http://www.kompoti.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=57 (ανάκτηση: 15/5/2018)
- Χουρμούζη Λένα, «Θείος Σκρουτζ goes Plateia», Athens Voice, τεύχ. 347, 19-25.5.2011, σ. 10, στο https://issuu.com/athensvoice/docs/av_347 (ανάκτηση: 22/9/2018)
- «Ο Gregos Theopsy αυτοσυστήνεται κι απαντά στο Ερωτηματολόγιο του Προυστ...», στο Press-Gr.com, προσβάσιμο στο http://www.press-gr.com/2011/01/gregos-theopsy.html (ανάκτηση: 12/1/2019)
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
• «Αθανάσιος Τσακάλωφ - Athanasios TsakalofNikolaos Skoufas», Γλυπτά της Αθήνας, προσβάσιμο στο http://www.athenssculptures.com/2014/01/athanasios-tsakalof.html?q=Τσακάλωφ (ανάκτηση: 18/9/2018).
• «Η προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ στο Κολωνάκι», Οδός Ελλήνων, προσβάσιμο στο https://odosell.blogspot.com/search?q=%CE%A3%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%86%CE%AC%CF%82 (ανάρτηση: 26/11/2010 - ανάκτηση: 18/9/2018).
• «Φωτογραφίες από την προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ στο Κολωνάκι», Οδός Ελλήνων, προσβάσιμο στο https://odosell.blogspot.com/2010/11/blog-post_6237.html (ανάρτηση: 26/11/2010 - ανάκτηση: 18/9/2018).
• «Η προτομή του Αθανάσιου Τσακάλωφ στο Κολωνάκι», YouTube, προσβάσιμο στο https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=0lDTeCz3iyY (ανάρτηση: 9/2/2018 - ανάκτηση: 23/12/2018)
end faq