Κατηγορία μνημείου

Πρόσωπο

Νομός

Πόλη

Προτομή Αλέξανδρου Υψηλάντη

Η ορειχάλκινη προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, έργο του γλύπτη Γεώργιου Ρούσση, ανεγέρθηκε στην  πλατεία Φιλικής Εταιρείας στο Κολωνάκι το 2014, με πρωτοβουλία της Εταιρείας Ελλήνων Ευεργετών σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» και με χορηγία του εφοπλιστή Ευάγγελου Μαρινάκη.

Η ορειχάλκινη προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη είναι τοποθετημένη στην  πλατεία Φιλικής Εταιρείας στο Κολωνάκι, με την πρόσοψη του μνημείου στραμμένη προς την οδό Πατριάρχου Ιωακείμ. Είναι έργο του γλύπτη Γεώργιου Ρούσση, φιλοτεχνημένη το 2014. Τα αποκαλυπτήριά της έγιναν στις 30 Σεπτεμβρίου 2014 (Πηγή 1) στο πλαίσιο εορταστικών εκδηλώσεων για τα 200 χρόνια από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας που διοργάνωσε η Εταιρεία Ελλήνων Ευεργετών σε συνεργασία με την Γενική Γραμματεία Μέσων Ενημέρωσης (Πηγή 2). Για την τοποθέτηση της προτομής δεν κατασκευάστηκε καινούργιο βάθρο, παρά το γλυπτό τοποθετήθηκε πάνω στην προϋπάρχουσα Αναθηματική Επιγραφή της Φιλικής Εταιρείας, η οποία φέρει χαραγμένο τον όρκο των Φιλικών.

Εκατέρωθεν της Επιγραφής ήταν ήδη τοποθετημένες οι μαρμάρινες προτομές των δύο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας, του Νικόλαου Σκουφά και του Αθανάσιου Τσακάλωφ. Σε παρακείμενα σημεία της πλατείας είναι τοποθετημένη και η προτομή  του τρίτου ιδρυτικού μέλους Εμμανουήλ Ξάνθου, καθώς και του Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου, από τον πρωταρχικό πυρήνα επίσης. Έτσι η ομώνυμη πλατεία κυριαρχείται στο συμβολικό επίπεδο από μνημεία που σηματοδοτούν τις πρωταρχικές ενέργειες οργάνωσης του Αγώνα συγκροτώντας έναν μνημειακό τόπο για τη Φιλική Εταιρεία. Ωστόσο, η διασπορά των μνημείων σε διαφορετικά σημεία της πλατείας καθώς και η ίδια η αρχιτεκτονική της, η οποία παρεμβάλλει διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, δημιουργούν ένα μάλλον ατελές μνημειακό σύνολο. Στο ίδιο συντείνει και το γεγονός ότι οι προτομές της ιδρυτικής τριανδρίας εμφανίζονται χωροταξικά διασπασμένες. Σύμφωνα με σύγχρονους μελετητές, η «απομάκρυνση» του Ε. Ξάνθου από την μνημειακή τριάδα των ιδρυτών, απηχεί τις διαφορετικές ερμηνείες σχετικά με τη συμβολή του στην ίδρυση και την πρώτη δράση της Εταιρείας (Πηγή 3).

 ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]

Αθήνα, Πλατεία Φιλικής Εταιρίας (Πλατεία Κολωνακίου)

pl filikis eterias skoufa

Η προτομή Υψηλάντη κατασκευάστηκε με πρωτοβουλία της Εταιρείας Ελλήνων Ευεργετών σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ένωση Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης», ενώ για την φιλοτέχνησή της έτυχε χορηγίας από τον εφοπλιστή Ευάγγελο Μαρινάκη. Παρά το επετειακό πλαίσιο των 200 χρόνων από την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, όπως καταγράφεται στις πηγές, η πρωτοβουλία για την ανέγερση του μνημείου χρονολογείται ήδη από το 2007. Ειδικότερα, το πρώτο αίτημα ανέγερσης προτομής του Α. Υψηλάντη είχε υποβληθεί από την Πανελλήνια Ένωση Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» προς τον τότε υπουργό Πολιτισμού Γεώργιο Βουλγαράκη, χωρίς ωστόσο το αίτημα να περάσει σε στάδιο υλοποίησης (Πηγή 4). Η Ένωση, επανήλθε επτά χρόνια αργότερα με νέο αίτημά της, αυτή τη φορά προς τον Δήμαρχο Αθηναίων (Πηγή 5), ενώ όπως προκύπτει από έμμεσες αναφορές (Πηγή 6) η φιλοτέχνηση της προτομής είχε ανατεθεί στον γλύπτη Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Ο Κ. Παλαιολόγος τελικώς φιλοτέχνησε μαρμάρινη προτομή του Υψηλάντη διαστάσεων 71 Χ 50 εκατοστών, την οποία και προτίθετο να δωρίσει στο Δήμο Αθηναίων (Πηγή 7). Παρά ταύτα, τελικώς τοποθετήθηκε η ορειχάλκινη προτομή του γλύπτη Γεώργιου Ρούσση, έργο που όπως αποτυπώνεται στις πηγές, είχε ανατεθεί στον γλύπτη από την Ένωση Ελλήνων Ευεργετών (Πηγή 8). Έτσι είναι πιθανόν οι δύο προτομές να φιλοτεχνήθηκαν σχεδόν παράλληλα. Για την τοποθέτηση της προτομής Αλέξανδρου Υψηλάντη του Γ. Ρούσση, δεν έχει εντοπιστεί πάντως σχετική πράξη αποδοχής δωρεάς εκ μέρους του Δήμου Αθηναίων ή συναφής απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου όπως συμβαίνει με άλλα μνημεία της Αθήνας. 

 

 

 

 

ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

 

Πρόσοψη προτομής: ΑΛΕΞ. ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ / 1792 - 1828 --- Δεξιά πλευρά προτομής: Γ. ΡΟΥΣΣΗΣ ---

Πρόσοψη βάσης: ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ / ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ---(ακολουθεί πλάκα με απόσπασμα από τον όρκο της Φιλικής Εταιρείας):

ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΑΛΗΘΙΝΟΥ ΘΕΟΥ
ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΩΣ ΟΤΙ ΘΕΛΩ ΕΙΜΑΙ ΕΠΙ ΖΩΗΣ
ΠΙΣΤΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΝ ΚΑΤΑ ΠΑΝΤΑ
ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΝΕΡΩΣΩ ΤΟ ΠΑΡΑΜΙΚΡΟΝ ΑΠΟ
ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕ ΝΑ ΣΤΑΘΩ
ΚΑΤ ΟΥΔΕΝΑ ΛΟΓΟΝ ΑΦΟΡΜΗ ΤΟΥ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩΣΙ
ΑΛΛΟΙ ΠΟΤΕ ΟΤΙ ΓΝΩΡΙΖΩ ΠΕΡΙ ΤΟΥΤΩΝ, ΜΗΤΕ ΕΙΣ
ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ ΜΟΥ ΜΗΤΕ ΕΙΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ‘Η ΑΛΛΟΝ
ΦΙΛΟ ΜΟΥ.

ΤΕΛΟΣ ΠΑΝΤΩΝ, ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΙΣ ΣΕ, Ω ΙΕΡΑ ΠΛΗΝ
ΤΡΙΣΑΘΛΙΑ ΠΑΤΡΙΣ. ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΙΣ ΤΑΣ
ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΥΣ ΒΑΣΑΝΟΥΣ ΣΟΥ ΟΡΚΙΖΟΜΑΙ ΕΙΣ ΤΑ
ΠΙΚΡΑ ΔΑΚΡΥΑ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΤΟΣΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΕΧΥΣΑΝ
ΚΑΙ ΧΥΝΟΥΝ ΤΑ ΤΑΛΑΙΠΩΡΑ ΤΕΚΝΑ ΣΟΥ ΕΙΣ ΤΑ
ΙΔΙΑ ΜΟΥ ΔΑΚΡΥΑ ΧΥΝΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΑΥΤΗΝ ΤΗΝ
ΣΤΙΓΜΗΝ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΥΣΑΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ ΤΩΝ
ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΜΟΥ, ΟΤΙ ΑΦΙΕΡΩΝΟΥΜΑΙ ΕΙΣ ΣΕ.

Δεξιά πλευρά βάσης: ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΓΕΝΙΚΗ / ΧΟΡΗΓΙΑ / ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΜΑΡΙΝΑΚΗ / ΓΟΝΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΩΝ / ΕΚ ΜΗΤΡΟΣ ΤΟΥ / ΗΜΕΡΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΙΜΗΣ / ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ / 30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 / Την προτομή φιλοτέχνησε / ο γλύπτης: Γεώργιος Ρούσσης

Αριστερή πλευρά βάσης: 200 ΧΡΟΝΙΑ / ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ / ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ / 1814-2014 / ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ / ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ / ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ / ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ / ΠΟΝΤΙΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ / «ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ» 

 

 

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Πληροφοριακά στοιχεία αρχειακών φωτογραφιών μνημείου

 

 

ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

 

 

 

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

  1. «Τα αποκαλυπτήρια προτομής του Αλέξανδρου Υψηλάντη έκανε ο Βαγγέλης Μαρινάκης στο Κολωνάκι», εφ. Ποντίκι, 30/09/2014 http://www.topontiki.gr/article/84260/ta-apokalyptiria-protomis-toy-alexandroy-ypsilanti-ekane-o-vaggelis-marinakis-sto (ημερομηνία ανάκτησης 30/11/2019)
  2. Ελληνική Δημοκρατία, Γενική Γραμματεία Μέσων Ενημέρωσης, Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης & Επικοινωνίας – Εταιρεία Ελλήνων Ευεργετών, Πρόγραμμα Επετειακών Εκδηλώσεων δια την επετηρίδα των διακοσίων χρόνων από την ίδρυση της Φιλικής και Φιλόμουσου εταιρείας 1814-2014,  Σεπτέμβριος 2014, αναρτημένο στην σελίδα της εταιρείας στο facebook https://www.facebook.com/etaireiae/photos/a.713081475449692/713084105449429/?type=3&theater (Ημερομηνία ανάκτησης 30/11/2019)
  3. Ζέφυρος A. Καυκαλίδης, «Πώς και γιατί ο Υψηλάντης πήρε τη θέση του Ξάνθου», Εφημερίδα των Συντακτών, 28/09/2019, https://www.efsyn.gr/nisides/212604_pos-kai-giati-o-ypsilantis-pire-ti-thesi-toy-xanthoy (ημερομηνία ανάκτησης 30/11/2019).
  4. Δήμος Αθηναίων / Διεύθυνση Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος / Αρχείο Μνημείων Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Φάκελος «Προτομή Υψηλάντη», Επιστολή Πανελλήνιας Ένωση Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» προς υπουργό Πολιτισμού Γεώργιο Βουλγαράκη, 26/02/2007
  5. Δήμος Αθηναίων / Διεύθυνση Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος / Αρχείο Μνημείων Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Φάκελος «Προτομή Υψηλάντη», Επιστολή Πανελλήνιας Ένωση Ποντίων Αξιωματικών «Αλέξανδρος Υψηλάντης» προς Δήμαρχο Αθηναίων, 29/04/2014.
  6. Δήμος Αθηναίων / Διεύθυνση Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος / Αρχείο Μνημείων Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Φάκελος «Προτομή Υψηλάντη», Επιστολή του γλύπτη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς το Τμήμα Γλυπτών και Μνημείων / Διεύθυνση Κοινόχρηστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων, 18/09/2014
  7. Στο ίδιο.
  8. Δήμος Αθηναίων / Διεύθυνση Σχεδίου Πόλεως και Αστικού Περιβάλλοντος / Αρχείο Μνημείων Τμήματος Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Φάκελος «Προτομή Υψηλάντη», Επιστολή του Ανάστου Δημητρόπουλου, [προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Ευεργετών] προς το Τμήμα Γλυπτών και Μνημείων / Διεύθυνση Κοινόχρηστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων, χ.χ. [01- 17 /09/2014]

 

 

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

 

end faq