Πρόκειται για επιτάφιο μνημείο, ένα από τα παλαιότερα του δήμου Αθηναίων, αφιερωμένο στη μνήμη του κληρικού και λόγιου του Νεοελληνικού Διαφωτισμού Νεόφυτου Δούκα, αρωγού στην ίδρυση και πρώτου διευθυντή της Ριζαρείου Σχολής, γεγονός που αιτιολογεί και τη θέση του. Το σχέδιο του μνημείου αποδίδεται στον δανό αρχιτέκτονα Hans Christian Hansen, χρονολογημένο στο 1846, ενώ άγνωστος παραμένει ο γλύπτης που το μετέφερε σε μάρμαρο. Η λιτή μαρμάρινη στήλη, τοποθετημένη πάνω σε βάθρο με δύο αναβαθμούς, επιστέφεται από επίκρανο με ανάγλυφο διάκοσμο, ακολουθώντας τα κλασικιστικά πρότυπα (Πηγή 1). Σε ύψος περίπου 6 μέτρα, «περίοπτον εις τους οδεύοντας την οδόν την προς τους Αμπελοκήπους» (Πηγή 2), έχει μεταφυσικό συμβολισμό (Πηγή 1).
Την πρωτοβουλία και δαπάνη ανέγερσης της μαρμάρινης στήλης και την ανακομιδή των οστών του Νεόφυτου Δούκα ανέλαβε ο εκδότης Ανδρέας Κορομηλάς, λίγο μετά τον θάνατο του τιμώμενου (1845). Επρόκειτο για φόρο τιμής στον λόγιο για την υλική και εκδοτική υποστήριξη που παρείχε -από το 1833 και εξής- στον νεαρό, τότε, τυπογράφο στην Αίγινα και μετέπειτα μεγάλο εκδότη (Πηγή 3).
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου και η ανακομιδή των οστών του Ν. Δούκα πραγματοποιήθηκαν στις 17 Απριλίου 1849, ημέρα Κυριακή. Στον ναό του Αγίου Γεωργίου της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής τελέστηκε λειτουργία και μνημόσυνο υπέρ του τιμώμενου από τον αρχιερέα Νεοφύτου Αττικής.
Μετά το πέρας της λειτουργίας εκφώνησε λόγο ο αρχιμανδρίτης Μισαήλ Αποστολίδης. Ακολούθησε η εναπόθεση των οστών, εντός αργυροκόσμητης θήκης, σε κρύπτη επί του μνημείου και λόγος του καθηγητή Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή. Στην τελετή παρέστησαν υπουργοί, βουλευτές, γερουσιαστές, δικαστικοί, στρατιωτικοί, εκπαιδευτικοί και μαθητές, καθώς και πολύς κόσμος (Πηγές 2, 4-5), καθώς ο δωρητής είχε γνωστοποιήσει την ανίδρυση του μνημείου με ειδοποιήσεις στον Τύπο, λίγες ημέρες πριν (Πηγές 6-7).
| ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]
Αθήνα, περίβολος ναού Αγίου Γεωργίου της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, Λεωφ. βασ. Σοφίας 51  |
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
|
|
Πρόσοψη στήλης (δυτική πλευρά):
ΤΩ ΣΟΦΩ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ
ΔΙΔΑΣΚΑΛΩ
ΝΕΟΦΥΤΩι ΔΟΥΚΑ
ΤΕΛΕΥΤΗΣΑΝΤΙ ΑΘΗΝΗΣΙ
ΤΗ Κ. ΔΕΚΕΜΒΡ.
ΤΟΥ ΑΩΜΕ΄ ΕΤΟΥΣ
ΑΙΩΝΙΑΣ
ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΕΥΓΝΩΜΟ
ΣΥΝΗΣ ΤΗΝ ΕΠΙΤΥΜΒΙΟΝ
ΤΑΥΤΗΝ ΣΤΗΛΗΝ
ΕΣΤΗΣΑΤΟ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ
Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ
ΕΝ ΕΤΕΙ ΑΩΜΘ΄
Βάση – δυτική πλευρά:
ΚΛΑΥΣΑΝ ΚΑΙ ΜΟΥΣΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΛΛΩΝ ΑΡΓΥΡΟΤΟΞΟΣ
ΦΟΡΜΙΣΣΕΝ ΓΟΕΡΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟΝ ΕΝΘΑ ΟΤΕ
ΚΗΡ ΟΛΟΗ ΓΕ ΔΑΜΑΣΣΕ ΤΑΝΗΛΕΓΓΕΟΣ ΘΑΝΑΤΟΙΟ
ΔΙΟΝ ΝΕΙΟΦΥΤΟΝ ΚΑΛΛΙΜΟΝ ΥΨΙΝΟΟΝ
ΟΣ ΒΙΒΛΟΥΣ ΠΟΛΛΑΣ ΓΡΑΨΕΝ ΤΑΣ ΠΡΟΦΡΟΝΙ ΘΥΜΩ
ΔΩΡΟΝ ΕΔΩΡΗΣΕΝ ΤΕΙΡΟΜΕΝΟΙΣ ΓΕΝΙΗ.
Βάση – ανατολική πλευρά:
ΜΟΥΣΩΝ ΜΥΣΤιΠΟΛΟΣ ΓΕΓΑΩΣ ΠΕΡιΣΕΜΝ ΕΜΥΗΣΕΝ
ΥΙΕΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΟΡΓιΑ ΠΙΕΡΙΔΩΝ
ΝΕΙΟΦΥΤΟΣ ΔΟΥΚΑΣ ΚΛΕΙΟΝΟΣ ΓΟΝΟΣ ΗΠΕΙΡΟΙΟ
ΟΥ ΣΟΦΙΗΝ ΤΟΣΣΑΙ ΜΑΡΤΥΡΕΟΥΣΙ ΒΙΒΛΟΙ.
ΑΓΝΟΥ Δ’ ΕΞΑΜΝΥΣΑΣ ΔΟΛΙΧΟΝ ΒΙΟΥ ΕΚ ΧΘΟΝΟΣ ΗΡΘΗ
ΕΝΘΑΔΕ ΓΗΡΑΙΟΝ ΣΩΜ ΑΠΟΔΥΣΑΜΕΝΟΣ.
Βάση – βόρεια πλευρά:
Η ΨΥΧΗ ΤΟΥ ΕΠΤΕΡΩΘΗ ΠΡΟΣ ΜΟΝΑΣ ΤΑΣ ΑΙΩΝΙΑΣ
ΤΟ ΔΕ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΕΛΛΑΣ Η ΠΡΟΣΦΙΛΗΣ ΤΟΥ
ΚΑΙ ΕΝ ΟΣ’ ΟΡΓΑ ΠΡΟΣ ΦΩΤΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑΝ Η ΠΑΤΡΙΣ ΤΟΥ
ΕΥΣΕΒΗ ΘΑ ΣΩΖΗ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΔΑΔΟΥΧΟΥ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Βάση – νότια πλευρά:
ΤΟΥΤΟ ΠΕΡΙΦΡΑΔΕΩΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ ΕΝΘΑΔΕ ΣΗΜΑ
ΣΤΗΣΑΤΟ ΣΟΙ ΔΟΥΚΑ ΚΥΔΙΜΕ ΝΕΙΟΦΥΤΕ
ΤΩΝ ΓΑΡ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΗΣ ΣΥ ΓΕ ΜΟΧΘΩΝ ΑΛΛΟ ΜΕΝ ΟΥΧΙ
ΤΟΥΤΟ Δ Ο ΚΑΙ ΤΟΥ ΖΗΝ ΕΥΡΑΟ ΤΕΡΜΑ ΜΟΝΟΝ
ΤΩι ΤΕΥ ΚΑΙ ΦΘΙΜΕΝΟΥ ΚΛΕΟΣ ΑΦΘΙΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙ ΜΙΜΝΕΙ
ΕΣΤ ΑΝ ΥΔΩΡ ΤΕ ΡΕΗ ΔΕΝΔΡΑ Τα ΑΥ ΘΑΛΕΘΗ
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αντωνοπούλου Ζέτα, Τα γλυπτά της Αθήνας: Υπαίθρια Γλυπτική 1834 -2004, Εκδόσεις Ποταμός, Αθήνα, 2003, σ. 15, 21.
- εφ. Η Ελπίς, αρ. φ. 517, 24/4/1849, σ. 3-4.
- Σκλαβενίτης Τριαντάφυλλος, «Η Τυπογραφία στο Νέο Ελληνικό Κράτος (1828-1884)» στο Πεντακόσια χρόνια έντυπης παράδοσης του νέου ελληνισμού (1499-1999), Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 2000, σ. 205-208.
- εφ. Η Εθνική, αρ.φ. 219, 22/4/1849, σ. 1.
- εφ. Η ταχύπτερος φήμη, αρ. φ. 789, 18/4/1849, σ. 1.
- εφ. Αιών, αρ. φ. 954, 13/4/1849, σ. 4.
- εφ. Η Ελπίς, αρ. φ. 516, 16/4/1849, σ. 4.
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
- «Μνημείο Νεόφυτου Δούκα - Neofytos Doukas Memorial», Γλυπτά της Αθήνας, στο http://www.athenssculptures.com/2014/05/monument-of-neofitos-doukas.html (ανάκτηση: 29/12/2017)
- «Το μνημείο του Νεόφυτου Δούκα στο προαύλιο του αγίου Γεωργίου στην Αθήνα», ιστολόγιο Οδός Ελλήνων, στο http://odosell.blogspot.gr/2013/10/blog-post_3873.html (ανάρτηση: 5/10/2013 - ανάκτηση: 29/12/2017)
- «Το μνημείο του Νεόφυτου Δούκα στην Αθήνα», στο https://www.youtube.com/watch?time_continue=2&v=AY8Q5eHao-w (ανάκτηση 29/12/2017)
end faq