Στη συνεδρίαση της 10ης Μαρτίου 1937 του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηνών, ο δήμαρχος Αμβρόσιος Πλυτάς πληροφορεί το σώμα ότι, κατόπιν ενεργειών του υπουργού Διοικήσεως Πρωτευούσης Κωνσταντίνου Κοτζιά, «ο κ. Νεγρεπόντης και η οικογένεια Ράλλη προσέφερον εις τον Δήμον το άγαλμα του Κανάρη» (Πηγή 1). Πρόκειται για τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη, έργο του Λάζαρου Φυτάλη, φιλοτεχνημένο το 1876 (Πηγή 2), που έως και την παραχώρησή του στον δήμο Αθηναίων κοσμούσε την αυλή του Μεγάρου Νεγρεπόντη, στη συμβολή των οδών Αμαλίας και Όθωνα, στο Σύνταγμα. Ως θέση για το μνημείο επιλέχθηκε η πλατεία της Κυψέλης, η οποία και μετονομάστηκε σε πλατεία Κανάρη (Πηγή 3). Η επιλογή συνδέεται με την περιοχή όπου ο τιμώμενος έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του (βλ. Λοιπές πληροφορίες). Σχετικά με την ημερομηνία τοποθέτησης ή αποκαλυπτηρίων του μνημείου, κανένα στοιχείο δεν εντοπίστηκε από την έρευνα, τουλάχιστον στον Τύπο των ετών 1937 και 1938.
Το μνημείο έχει συνολικό ύψος 4 μέτρα. Ο ύψους περίπου 2 μ. ανδριάντας του Κανάρη στέκεται πάνω σε αισθητά μικρότερης κλίμακας βάρκα, που φέρει το όνομα «Ελευθερία» και πάνω της υπάρχει βαρέλι που παραπέμπει σε εκρηκτική ύλη. Η μορφή αποδίδεται με -πλούσια σε πτυχώσεις- νησιωτική ενδυμασία και είναι ανυπόδητη, με τα πόδια να βρίσκονται σε διάσταση.
|
ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ] Αθήνα, Κυψέλη, πλατεία Κ. Κανάρη
|
Στο δεξί χέρι κρατά δαυλό, ενώ το αριστερό -ακρωτηριασμένο στον καρπό, σήμερα- τείνει προς τα αριστερά. Στην ίδια κατεύθυνση είναι στραμμένο και το κεφάλι του ήρωα, με το βλέμμα να ατενίζει μακριά. Γενικότερα, και σύμφωνα με τους Χρήστου και Κουμβακάλη-Αναστασιάδη, ο δημιουργός επιλέγει κάπως μικρές επιφάνειες και δίνει έμφαση στα σχεδιαστικά στοιχεία και τις γενικευτικές διατυπώσεις. Η στάση του ήρωα διέπεται από «εξωτερικότητα και κομπαστικό τόνο», ενώ εμφανής στη σύνθεση είναι ο συνδυασμός ιδεαλιστικών στοιχείων και ρεαλιστικών χαρακτηριστικών, που στο σύνολό τους αδυνατούν να αποδώσουν το «ενεργητικό περιεχόμενο, που επιδιώκει να εκφράσει ο καλλιτέχνης» (Πηγή 2). Σκοπός, άλλωστε, των δημιουργών ηρωικών μορφών κατά τον 19ου αιώνα ήταν πρωτίστως η δοξαστική μνημόνευση και λιγότερο η αισθητική ποιότητα και η καλλιτεχνική αρτιότητα.
Το μνημείο έχει υποστεί κατ’ επανάληψη βανδαλισμούς, με γκράφιτι και ακρωτηριασμούς, καθώς και διάβρωση του μαρμάρου από επικαθίσεις πτηνών. Σήμερα εμφανίζεται με ακρωτηριασμένο τον καρπό του αριστερού χεριού.
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
|
|
Βάση ανδριάντα: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ / ΚΑΝΑΡΗΣ
Πάνω στη βάρκα: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Πλάγια αριστερού ποδιού: ΛΑΖΑΡΟΣ ΦΥΤΑΛΗΣ ΕΠΟΙΕΙ
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Οικία του Κανάρη (Κυψέλη, Αθήνα)
Η οικία του Κανάρη βρισκόταν στην οδό Κυψέλης 56, στην ομώνυμη συνοικία της Αθήνας. Λεπτομερή περιγραφή του οικήματος, προτού κατεδαφιστεί, δίνει το 1936 ο Χρ. Αγγελομάτης (Πηγή 4). Σήμερα, στη θέση της παλαιάς οικίας βρίσκεται πολυκατοικία, στην είσοδο της οποίας υπάρχει μαρμάρινη πλάκα που αναγράφει: «Εις τον χώρον εφ' ου ανηγέρθη η πολυκατοικία αυτή έκειτο η ταπεινή οικία εν τη οποία έζησε και απέθανεν εν έτει 1877 ο ήρως της Επαναστάσεως του 1821 ναύαρχος Κωνσταντίνος Κανάρης».
Μέγαρο Νεγρεπόντη
Το Μέγαρο Νεγρεπόντη, στη συμβολή των οδών Αμαλίας και Όθωνος στο Σύνταγμα, προέκυψε από τη συνένωση του αρχοντικού της Λουκίας Λουριώτη (ανέγερση 1870) και εκείνου του Μιλτιάδη Νεγρεπόντη, μετά και την προσθήκη επιπλέον ορόφου σε σχέδια του γάλλου αρχιτέκτονα και μηχανικού Eugène Troump, περί το 1880. Χαρακτηριστική είναι η τοξοστοιχία της πρόσοψης του κτίσματος. Το 1889 χρησιμοποιήθηκε προσωρινά ως ανάκτορο του διαδόχου Κωνσταντίνου μετά τον γάμο του με τη Σοφία. Στη συνέχεια στέγασε το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Κατεδαφίστηκε το 1956 και στη θέση του ανεγέρθηκε πολυτελής πολυκατοικία (Πηγές 5, 6).
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αρχείο Δ.Α., συν. 10.3.1937, σ. 20.
- Χρήστου Χρύσανθος, Κουμβακάλη-Αναστασιάδη Μυρτώ, Νεοελληνική Γλυπτική 1800-1940, Εμπορική Τράπεζα, Αθήνα 1982, σ. 43.
- εφ. Ελεύθερον Βήμα, αρ.φ. 5290, 25/3/1937, σ. 1
- Αγγελομάτης Εμ. Χρ.: «Το σπίτι του μπουρλοτιέρη», Νέα Εστία, τεύχ. 231 (1 Αυγούστου 1936) 1059-1060, προσβάσιμο στο http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=61222&code=4002 (ανάκτηση: 25/5/2019).
- Ρηγόπουλος Δημήτρης, «Mια φορά κι έναν καιρό», εφ. Η Καθημερινή, 7/5/2018, προσβάσιμο στο http://www.kathimerini.gr/962522/gallery/periodiko-k/reportaz/mia-fora-ki-enan-kairo (ανάκτηση: 20/5/2019)
- Μέμος Νίκος, «Μέγαρα και αρχοντικά στην Αθήνα μιας άλλης εποχής», προσβάσιμο στο https://memorialize.wordpress.com/2015/09/30/μεγαρα-στη-αθηνα-που-δεν-ηπαρχουν-πια/ (ανάρτηση: 30/9/2015 - ανάκτηση: 20/5/2019)
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
- «Κωνσταντίνος Κανάρης - Konstantinos Kanaris, Γλυπτά της Αθήνας, στο http://www.athenssculptures.com/2014/05/konstantinos-kanaris_4.html?q=%CE%9A%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82 (ανάκτηση: 3/12/2018)
- «Ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη στην Κυψέλη», στο http://odosell.blogspot.gr/2011/11/blog-post_7757.html (ανάκτηση: 3/12/2018)
- «Ο Κων. Κανάρης και η Κυψέλη. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΨΑΡΙΑΝΟΥ ΗΡΩΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ», στο http://www.politischios.gr/parelthon/o-kon-kanaris-kai-i-kypseli (ανάκτηση: 3/12/2018)
end faq