Ο Δημήτριος Παπανικολής (1790-1855) γεννήθηκε στα Ψαρά, καταγόμενος από ναυτική οικογένεια. Από νεαρή ηλικία άσκησε το επάγγελμα του ναυτικού αρχικά στα πλοία του πατέρα του Γεωργίου και κατόπιν ναυτολογημένος σε άλλους πλοιοκτήτες. Για βραχύ διάστημα υπήρξε και ο ίδιος πλοιοκτήτης. Η κήρυξη της Επανάστασης οδήγησε τον Παπανικολή να ναυτολογηθεί σε πλοίο ιδιοκτησίας του Αποστόλη Γ. Αποστόλη και σύντομα στο επίκεντρο των ναυτικών επιχειρήσεων κατά των τουρκικών πλοίων. Ο Παπανικολής αναδείχθηκε σε έναν από τους τολμηρότερους πυρπολητές, σε ναυμαχίες που έμελλε να έχουν καθοριστική σημασία για την εξέλιξη του Αγώνα. Μεταξύ αυτών, η ναυμαχία στον κόλπο της Ερεσού στη Λέσβο (27 Μαΐου 1821) και η ναυμαχία του Γέροντα (ή Μανδαλιά) (29 Αυγούστου 1824). Και οι δύο υπήρξαν πολύνεκρες και καταστρεπτικές για τον οθωμανικό στόλο. Στα χρόνια του Αγώνα, ειδικότερα κατά τον Οκτώβριο του 1826 και αντιμετωπίζοντας αρκετές δυσκολίες, ο Παπανικολής κατάφερε να καθελκύσει δικό του πλοίο, τον Νέλσωνα, που ήταν εξοπλισμένο με πυροβόλα. Ο Νέλσων, τέθηκε αμέσως στην υπηρεσία του Αγώνα, λαμβάνοντας μέρος σε αρκετές επαναστατικές επιχειρήσεις καθώς και στην προσπάθεια υπεράσπισης της Χίου το 1828 όπου αντιμετώπισε τέσσερα οθωμανικά πλοία επί δυόμισι ώρες. Από τον Ιανουάριο του 1829, ύστερα από την κατάπαυση των μαχών, ο Παπανικολής με το ιδιόκτητο πλοιάριό του επανήλθε στις εμπορικές του δραστηριότητες. Το ανεξάρτητο πλέον ελληνικό κράτος αγόρασε το πλοίο του κατά τον Απρίλιο του 1833 και λίγους μήνες αργότερα διόρισε τον ίδιο κυβερνήτη, εντάσσοντάς τον στο πολεμικό ναυτικό. Την ίδια χρονιά ο Παπανικολής έλαβε διαταγή να μεταφέρει Βαυαρούς στρατιώτες στην Ανκόνα αλλά κοντά στην περιοχή της Κυλλήνης το πλοίο βρέθηκε σε σφοδρή τρικυμία και τελικά ναυάγησε, χωρίς ωστόσο να υπάρξουν θύματα από το πλήρωμα. Λόγω του συμβάντος αυτού, ο Παπανικολής οδηγήθηκε στο ναυτοδικείο και τέθηκε σε διαθεσιμότητα έως τον Μάρτιο του 1841. Κατόπιν, διορίστηκε πλοίαρχος της κορβέτας Αμαλία. Το 1843 εξελέγη παμψηφεί πληρεξούσιος Ψαρών, ενώ το 1846 διορίστηκε πρόεδρος του ναυτοδικείου, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε το 1855, στον υπό Αγγλο-Γαλλική κατοχή Πειραιά και κατόπιν βασιλικής διαταγής μεταφέρθηκε στην Αθήνα όπου και ετάφη με στρατιωτικές τιμές.

ΠΗΓΕΣ

Λήμμα «Παπανικολής Δημήτριος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΙΘ΄, Πυρσός 1932, σελ. 572.

Λήμμα «Δημήτριος Παπανικολής», 1821-LEXICON https://keni.panteion.gr/index.php/el/1821 (Ημερομηνία ανάκτησης 17/12/2019).