Ο ανδριάντας του Καποδίστρια κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο από τον γλύπτη Μιχάλη Τόμπρο και τον αρχιτέκτονα Στάμο Παπαδάκη, τοποθετήθηκε στην πλατεία Καποδίστρια τον Ιούνιο του 1933, επί δημαρχίας Κ. Κόκκινου. Το συνολικό ύψος του ανδριάντα από το οδόστρωμα είναι 4.18 μ. (ύψος ανδριάντα 2.60, ύψος βάθρου 1.10 μ.), (Πηγή 2). Ο Καποδίστριας στέκεται με μια ελαφρά κίνηση προς τα εμπρός και αναπαρίσταται ως μεσήλικας με πυκνά μαλλιά και ευρωπαϊκή ενδυμασία. Στην πλευρά της καρδιάς έχει καρφιτσωμένο παράσημο, ενώ στο αριστερό του χέρι κρατάει τα γάντια του. Το δεξί του χέρι είναι ελαφρά προτεταμένο, ενώ ακουμπά σ’ έναν κομμένο κορμό βελανιδιάς από τον οποίο αναφύονται νέα κλαδιά. Ο κορμός λειτουργεί και ως στήριξη του ανδριάντα.

Η ιστορία της ανέγερσης του ανδριάντα ξεκινάει στις 9 Δεκέμβρη 1929 με την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Ναυπλίου επί δημαρχίας Κ. Κόκκινου, «[…] προς εκτέλεσιν του ΙΖ’ ψηφίσματος της εν Αθήναις συνελθούσης Εθνικής Συνελεύσεως της 3ης Σεπτεμβρίου 1832», το οποίο όριζε: «Να κατασκευασθώσιν, άμα επιτρέψωσιν οι χρηματικοί πόροι του κράτους, εκ χαλκού τρεις κολοσσαίοι ανδριάντες, φέροντες τα εμβλήματα της ειρήνης και της φρονήσεως, εξ ων ο εις θέλει σταθή εις Αίγιναν, ο δε κατά την Πελοπόννησον, εις την καθέδραν της Κυβερνήσεως ή εις Τριπολιτσάν, ο δέ τρίτος εις την Στερεάν Ελλάδα κατά το Μεσολόγγιον, ή εις την καθέδραν της Κυβερνήσεως, εάν κατασταθή εις τινα πόλιν της Στερεάς Ελλάδος», με αρχική επιλογή τοποθεσίας την πλατεία των Τριών Ναυάρχων (Πηγές 2, 6).

ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ] Πλατεία Πλατάνου (σημερινή πλατεία Συντάγματος). Ναύπλιο

Κατά τη διάρκεια των τριήμερων εορτασμών της εκατονταετηρίδας της απελευθέρωσης του Ναυπλίου (28-30/11/1930) στις 30 Νοεμβρίου έγινε η κατάθεση του θεμέλιου λίθου του ανδριάντα από τον πρόεδρο της Βουλής, Θ. Σοφούλη ενώ ομιλίες εκφώνησαν ο δήμαρχος Κ. Κόκκινος καθώς και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κ. Λογοθετόπουλος. Πάνω στον θεμέλιο λίθο, ο οποίος σήμερα δεν σωζεται, είχε αναγραφεί: «Τω Ιωάννη Καποδίστρια, ευγνωμονούσα η Πατρίς ανήγειρε, Πρωθυπουργούντος του Ελευθερίου Βενιζέλου εν έτει 1930» (Πηγές 1, 7). Την προηγούμενη μέρα (29 Νοεμβρίου) έγινε στο Ναό του Αγ. Σπυρίδωνα και η αποκάλυψη της εντοιχισμένης πλάκας προς ανάμνηση της δολοφονίας του Καποδίστρια, από τον νομάρχη  Αλέξανδρο Παπαδάμ (Πηγές 1, 15). Η πλάκα, κατασκευασμένη από τον Ιωάννη Βούλγαρη, έφερε την εγχάραξη: Ιωάννης Καποδίστριας/ Κυβερνήτης της Ελλάδος/ Έπεσεν ενταύθα/ τη 27 Σεπτεμβρίου 1831 (Πηγή 15).

Στις 30 Μαΐου 1931 ανατίθεται η ανέγερση του ανδριάντα στον γλύπτη Μ. Τόμπρο και στον αρχιτέκτονα Παπαδάκη, παρόλο που την ίδια περίοδο, από τις 13/12/1930 μέχρι τις 31/7/1931, γίνονται συζητήσεις και με τον γλύπτη Γεώργιο Μπονάνο, ενώ τον Φεβρουάριο του 1932 με τον γλύπτη Γιώργο Θ. Μαλτέζο. Η μεγάλη δυσκολία του δήμου για εξεύρεση των πόρων διαφαίνεται από την έκκληση που απευθύνει στις 28 Μαρτίου προς τα κοινοτικά συμβούλια του Νομού Αργολίδας και Κορινθίας για συμμετοχή στις εισφορές (Πηγές 2, 3).

Η κατασκευή του ανδριάντα είχε ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 1932 (Πηγή 10), ωστόσο η προβλεπόμενη ημερομηνία τοποθέτησης για τις 25 Μαρτίου δεν τηρήθηκε. Ο ανδριάντας μεταφέρθηκε σιδηροδρομικώς στο Ναύπλιο στις 18 Ιουνίου 1933 (Πηγή 12), ενώ η τοποθέτηση του ολοκληρώθηκε μέχρι τις 25 Ιουνίου (Πηγή 13, 14), σε μια περίοδο που ο δήμαρχος Κόκκινος άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα με τη δικαιοσύνη.

Τον Ιούλιο του 2017 ο δήμος προχώρησε στην αποκατάσταση του δεξιού χεριού του ανδριάντα (Πηγή 4) αναθέτοντας στο γλύπτη Κώστα Δημούλη τις εργασίες,  ωστόσο στη σημερινή του εικόνα το χέρι είναι πάλι ακρωτηριασμένο.

ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

(στον ανδριάντα): Μ. ΤΟΜΠΡΟΣ

(στη βάση του γλυπτού): ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ/ ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

(στα πλάγια της βάσης): ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΕΙΣ ΕΚΤΕΛΕΣΙΝ ΤΟΥ ΙΖ/ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΤΗΣ Ε΄ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΩΝ/ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ/ 1832 ΧΟΡΗΓΙΑΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ / ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΕΛ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ/ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΝΑΥΠΛΙΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ/ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΝΑΥΠΛΙΑΣ ΕΝ ΕΤΕΙ/ 1932 ΔΗΜΑΡΧΟΥΝΤΟΣ Κ. ΚΟΚΚΙΝΟΥ

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Εικόνα 1:«Ναύπλιον. Το Δικαστικόν Μέγαρον», 1-9-1933
 
Εικόνα 2: Ναύπλιο, 1953

Εικόνα 3: Ναύπλιο, 1963

Πηγή εικόνων: Παλαιές φωτογραφίες του Ναυπλίου, προσβάσιμο στο https://nafpliooldphotos.gr/

ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Η προσφορά τουλάχιστον του Μπονάνου, ο οποίος μόλις είχε μόλις ολοκληρώσει τον ανδριάντα του Καποδίστρια στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών, πιθανότατα απορρίφθηκε, γιατί η προσφορά των 400.000 για την κατασκευή και των 350.000 δρχ. για τα έξοδα μεταφοράς και θεμελίωσης κρίθηκε ως υπερβολική για τις οικονομικές δυνατότητες του δήμου. Στις 3 Οκτωβρίου 1931 ολοκληρώνεται το πρόπλασμα από τον Τόμπρο. Στις 13 Οκτωβρίου συστήνεται η επιτροπή εκτίμησης του προπλάσματος, ενώ επιλέγεται ως τοποθεσία ανέγερσης πλέον η πλατεία δίπλα στο Δικαστικό Μέγαρο που διαμορφώνεται μετά την κατεδάφιση, το 1926, του προμαχώνα Dolphin και η οποία θα πάρει το όνομα του Κυβερνήτη. Η προσφορά του Τόμπρου στα τέλη Οκτωβρίου ορίζεται στις 275.000 με τα έξοδα κατασκευής, την αξία του βάθρου, τα έξοδα μεταφοράς και τοποθέτησης, ενώ την ίδια περίοδο ψηφίζονται οι εισφορές από την Κεντρική Επιτροπή Εκατονταετηρίδας, καθώς και η προσωπική εισφορά από τον Ελ. Βενιζέλο (Πηγές 2, 3, 5, 8).

Στις 25 Ιανουαρίου 1932 η επιτροπή ανέγερσης προχωρά στη σύσταση επιτροπής παραλαβής του έργου, που αποτελείται από τον Ν. Μπέρτο, διευθυντή καλών τεχνών του Υπουργείου Παιδείας, τον Κ. Παρθένη, ζωγράφο και καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και τον Δ. Πικιώνη καθηγητή της αρχιτεκτονικής σχολής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, αντί της αμοιβής των 6.000. Με το πρακτικό της 28ης Μαρτίου 1932 η επιτροπή αποφασίζει τη σύναψη συμφωνητικού με τον Τόμπρο, όπου μεταξύ άλλων οριζόταν ότι η χρήση του μαρμάρου χρώματος λευκού θα προερχόταν από την αγγλική εταιρεία Διονύσου «Πεντέλης», η τοποθέτηση θα πρέπει να είχε ολοκληρωθεί μέχρι τις 10 Μαρτίου 1933, ενώ το πραγματικό ύψος του ανδριάντα θα έφτανε τα 2.60 μ. και το ύψος του βάθρου τα 1.10 μ., με συνολικό ύψος 4.18 μ. από την επιφάνεια του οδοστρώματος (καθώς έπρεπε να υπολογιστεί και η κεκλιμένη επιφάνεια του σημείου τοποθέτησης). Το εργολαβικό ανέγερσης υπογράφεται από τον Τόμπρο στις 12 Μαΐου (Πηγές 2, 3). Στην αλληλογραφία του δημάρχου Κ. Κόκκινου με τον Τόμπρο εντοπίστηκε η πρόταση της επιτροπής για την εγχάραξη της επιγραφής στο βάθρο του ανδριάντα: Η ΝΑΥΠΛΙΑ/ Τω Ιωάννη Καποδίστρια/ Α’ Κυβερνήτη της Ελλάδος/ ανθ’ ων υπέρ του Έθνους εμόχθησεν/ ευγνωμονούσα/ (Εις εκτέλεσιν του ΙΖ’ ψηφίσματος της Γ’ Εθνικής/ των Ελλήνων Συνελεύσεως του έτους 1832), (για την πίσω πλευρά του βάθρου) «Ανηγέρθη δαπάναις της Ελλην. Κυβερνήσεως, του Ελ. Βενιζέλου, του Δήμου Ναυπλιέων και των Κοινοτήτων Ναυπλίας εν έτει 1932», μια πρόταση ωστόσο που τελικά δεν υλοποιήθηκε (Πηγή 2), ενώ ο εσφαλμένος αριθμός του ψηφίσματος ΙΖ’, αντί του ορθού ΙΣΤ’, παρέμεινε στην επιγραφή∙ διορθώθηκε όμως η αναφορά στην Ε΄ Εθνοσυνέλευση.

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Αργολίδος, Φ. Ε16, «Φάκελος εκατονταετηρίδος», 1930
2. Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Αργολίδος, Φ. 72/Ε21, «Ανδριάς Καποδίστρια», 1933
3. Κ. Δανούσης, «Ο ανδριάντας του Καποδίστρια στο Ναύπλιο», Ναυπλιακά Ανάλεκτα, τ.7, Δεκέμβριος 2009, σ. 135-149
4. Δήμος Ναυπλιέων, 1104/28-7-2017, «Απευθείας ανάθεση εργασιών “Συντήρησης ανδριάντα Ιωάννη Καποδίστρια”»
5. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 2827, 21-2-1930, σ. 5
6. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 3084, 10-11-1930, σ. 2
7. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 3105, 1-12, 1930, σ. 4
8. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 3212, 21-3-1931, σ. 5
9. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 3435, 6-11-1931, σ. 1-2
10. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 3782, 26-10-1932, σ. 2
11. Ελεύθερον Βήμα, αρ. φ. 4158, 14-11-1932, σ. 2
12. Ναυπλιακή Ηχώ, αρ. φ. 368, 18-6-1933, σ. 3
13. Ναυπλιακή Ηχώ, αρ. φ. 369, 25-6-1933, σ. 2
14. Ναυπλιακή Ηχώ, αρ. φ. 370, 2-7-1933, σ. 3
15. Ναυπλιακή Ηχώ, αρ. φ. 239, 7-12-1930, σ. 2-5
16. Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας (1821-1832). Αι Εθνικαί Συνελεύσεις, τ. Γ’, σ. 236-237, προσβάσιμο στο https://paligenesia.parliament.gr/periexomena.php?tm=5#

end faq