Το ταφικό μνημείο του Δημήτριου Υψηλάντη κατασκευάστηκε στη Βιέννη με παραγγελία του Γεώργιου Υψηλάντη ως οστεοφυλάκιο του αδελφού του Δημήτριου, ο οποίος είχε πεθάνει το 1832 στο Ναύπλιο και είχε ενταφιαστεί στον νάρθηκα του ναού του Αγ. Γεωργίου. Ο λόγος της μεταφοράς των οστών και της εναπόθεσής τους σ’ ένα ταφικό μνημείο οφειλόταν στην αναφορά της Ιεράς Συνόδου του Ελληνικού Βασιλείου η οποία επέτρεπε μεν στον Γ. Υψηλάντη να ενταφιάσει τα οστά του αδελφού υπό το έδαφος της εκκλησίας του Αγ. Γεωργίου, χωρίς όμως τη δυνατότητα να ανεγείρει μνημείο εντός της εκκλησίας. Το 1843 το ταφικό μνημείο τοποθετήθηκε στην πλατεία Πλατάνου (σημερινή πλατεία Συντάγματος), μπροστά από το Αλληλοδιδακτικό Σχολείο Αρρένων. Στις 13 Μαΐου 1843, μετά από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, επί δημαρχίας Σπυρίδωνα Παπαλεξόπουλου πραγματοποιήθηκε επιμνημόσυνη εορτή και μεταφέρθηκαν τα οστά του Δημήτριου. Στην επιμνημόσυνη ακολουθία μετά τον λόγο του καθηγητή του Πανεπιστημίου, Νεόφυτου Βάμβα, ο ιερός κλήρος συνόδευσε την αργυρή πολυτελή κάλπη όπου ήταν τοποθετημένα τα οστά του Δημητρίου σε μια μέχρι το νέο μνημείο και μετά τη σφράγιση του μνημείου εκφώνησε λόγο ο καθηγητής του Γυμνασίου, Χαράλαμπος Παμπούκης (Πηγές 1, 2, 4).
| ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]
Πλατεία Πλατάνου (σημερινή πλατεία Συντάγματος). Ναύπλιο  |
Στον λόγο του ο Παμπούκης είπε ότι τα λείψανα του Υψηλάντη παραδόθηκαν για φύλαξη στη σκιά του πλάτανου «όστις είδεν άλλοτε τας αναπεπταμένας ταύτας σημαίας αγγέλους των θριάμβων του [Υψηλάντου]» και αφού γέρασε και ξεράθηκε, δεν χάθηκε ολοκληρωτικά «διότι, ως η νεολαία της Ελλάδος, ανεβλάστησαν περί σε ούτοι οι νεόφυτοι πλατανίσκοι» (Πηγή 3). Πιθανότατα το 1951, το μνημείο μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, στην πλατεία Τριών Ναυάρχων (Πηγή 2).
Το μνημείο αποτελείται από δύο μαρμάρινες σαρκοφάγους, η μικρότερη σε μέγεθος τοποθετημένη πάνω στην άλλη, που εδράζονται σε τσιμεντένια βάση. Η κάτω σαρκοφάγος είναι διακοσμημένη με τα ανάγλυφα δύο άυλων μορφών. Οι δύο μορφές με τη δεξιά να στρέφει το κεφάλι της προς την αριστερή ενώνονται με μια πλεξίδα διακοσμημένη από λουλούδια, ενώ γιρλάντες είναι τοποθετημένες πάνω και από τις δύο μορφές. Και οι δύο φέρουν πανομοιότυπο πολεμικό εξοπλισμό που αποτελείται από περικεφαλαίες, δόρατα, σπαθιά, βέλη, τσεκούρια και διακοσμημένες ασπίδες. Διαφέρουν ωστόσο στην ενδυμασία εφόσον η αριστερή φέρει αρχαιοελληνικό χιτώνα ενώ η δεξιά, πολεμική ενδυμασία, ρωμαϊκής πιθανότατα εποχής. Στην πρόσοψη της δεύτερης σαρκοφάγου παριστάνονται οι ανάγλυφες μορφές ενός άντρα και μιας γυναίκας με αρχαιοελληνική ενδυμασία. Η γυμνή φτερωτή μορφή του άντρα (ο Χρόνος; ο Άγγελος;) κρατά στο αριστερό χέρι ένα σπαθί και έναν τυλιγμένο ως το έδαφος μανδύα, ενώ με το προτεταμένο προς τη γυναίκα δεξί χέρι κρατάει μια γραφίδα. Η πίσω πλευρά του μνημείου φέρει χαραγμένο έναν σταυρό μέσα σε κύκλο, ενώ από κάτω ακολουθεί ένα στεφάνι με ενεπίγραφα στοιχεία.
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
|
|
(στην πρόσοψη): ΟΥΚ ΑΘΑΝΑΤΟΥΣ ΣΦΙΣΙ ΠΑΙΔΑΣ/ ΕΥΧΟΝΤΑΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ/ ΑΛΛ ΑΓΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΚΛΕΕΙΣ
(στο πίσω μέρος): ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ/ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ/ ΕΓΕΝΝΗΘΗ ΤΩ ΑΨⴣΔ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ [ΚΕ]/ ΕΤΕΛΕΥΤΗΣΕ ΤΩ ΑΩΛΒ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ [Ε]
(στο πλάι): ΤΩ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ ΔΗΜΗΤΡΙΩ ΥΨΗΛΑΝΤΗ/ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΑΥΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ/ΤΗ ΙΒ ΜΑΪΟΥ ΑΩΜΓ
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
|
|
Εικόνα 1:Το μνημείο στην παλιά του θέση, στην πλατεία Πλατάνου
Πηγή: Μνημείο του Δημήτριου Υψηλάντη στο Ναύπλιο, Υψηλάντειο, προσβάσιμο στο: https://www.ypsilantio.gr/content/istorika-stoixeia/sylloges/mnhmeia/35-mnhmeio-toy-dhmhtrioy-ypshlanth-sto-nayplio
Εικόνα 2: «Το μνημείον του Δ. Υψηλάντου εν Ναυπλίω [εκ φωτογραφίας του κ. Ι. Γεωργαντοπούλου]»
Πηγή εικόνας, Εστία, τχ. 5, έτος ΙΕ’, 23-12-1890, σ. 393
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γ.Α.Κ.-Αρχεία Νομού Αργολίδος, Φ. Ω50, «α’ τελετές», 1843.
- Δ. Χ. Γεωργόπουλος, «Το μνημείο του Δημητρίου Υψηλάντη στο Ναύπλιο», Ναυπλιακά Ανάλεκτα, τ. 1 (1992), σ. 220-239.
- Σκλαβενίτης Τριαντάφυλλος Ε., “Πολιτισμική ιστορία του Ναυπλίου (1833-1862)”, Ναυπλιακά Ανάλεκτα VIII, Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσίου: 150 χρόνια Ναυπλιακή Επανάσταση 1 Φεβρουαρίου - 8 Απριλίου 1862, (Ναύπλιο, 12-14 Οκτωβρίου 2012), εκδ. Πνευματικό Ίδρυμα “Ιωάννης Καποδίστριας”, Δήμος Ναυπλιέων, Ναύπλιο 2013, σ. 493-494 [προσβάσιμο στο https://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/14510 ].
- Μ. Γ. Λαμπρυνίδης, Η Ναυπλία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Σύλλογος «Ο Παλαμήδης», έκδ. Γ’, Ναύπλιον 1975, σ. 329-331.
end faq