Η μαρμάρινη προτομή του αγωνιστή Σπύρου Κοντογιάννη εδράζεται σε ψηλή παραλληλεπίπεδη μαρμάρινη στήλη με υπόβαθρο και βάση. Ο Κοντογιάννης φέρει στην κεφαλή φέσι, από τη βάση του οποίου διακρίνονται οι άκρες των κοντών με έντονο στυλιζάρισμα μαλλιών του. Η προτομή διακρίνεται από την έντονη κλίση της κεφαλής προς τα αριστερά και το επίμονα προσηλωμένο προς τα εμπρός βλέμμα που καλύπτεται από πυκνά φρύδια, ενώ το άνω χείλος καλύπτεται από το χαρακτηριστικά δασύτριχο μουστάκι με τις ελαφρά κυρτές άκρες. Ο κορμός αποδίδεται ως τους ώμους του με το πουκάμισο ανοιχτό στη βάση του λαιμού και από πάνω φέρει το μεϊντανογίλεκο κεντημένο με χάρτσια, τερτήρια και κορδόνια, ενώ διακρίνεται και η άκρη της κουμπούρας του, από μια ταινία στεφανωμένη με κλαδιά δάφνης στη θέση της ζώνης του. Στη μαρμάρινη στήλη υπάρχει ένα εγχάρακτο στεφάνι δάφνης από το κέντρο του οποίου κρέμεται ένα γιαταγάνι, η κυρτή κόψη του οποίου χωρίζει τον καθένα από τους τέσσερις στίχους του γνωμολογικού επιγράμματος σε δύο ημιστίχια. Η προτομή του Κοντογιάννη ήταν έτοιμη τουλάχιστον από τον Ιούλιο του 1941 και παρέμενε στο εργαστήρι του γλύπτη Ν. Γεωργαντή στην Αθήνα. Προφανώς, λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, το γλυπτό δεν μπορούσε να μεταφερθεί στο Μεσολόγγι.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του αγωνιστή Σπ. Κοντογιάννη πραγματοποιήθηκαν τελικά την Κυριακή 25 Απριλίου 1948, κατά τη διάρκεια των διήμερων εκδηλώσεων για την 122η επέτειο της Εξόδου (24-25 Απριλίου).
| ΑΚΡΙΒΗΣ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ [ΠΕΡΙΟΧΗ]
Κήπος των Ηρώων. Μεσολόγγι  |
Η τελετή των αποκαλυπτηρίων τελέστηκε με τη συνήθη εθιμοτυπία. Μετά τη δοξολογία στο μητροπολιτικό ναό, ακολούθησε η πομπή προς το Ηρώο με τη μεταφορά της εικόνας της εξόδου από φουστανελλοφόρους, η κατάθεση στεφάνων στον τύμβο και στη συνέχεια τα αποκαλυπτήρια της προτομής πάνω στον τάφο του αγωνιστή με την εκφώνηση του πανηγυρικού λόγου από το δήμαρχο Μεσολογγίου, Χ. Ευαγγελάτο, παρουσία της απογόνου του αγωνιστή, Αντωνοπούλου, του Άγγλου προξένου, Κόλαρντ και άλλων εκπροσώπων της τοπικής εξουσίας. Το απόγευμα πραγματοποιήθηκε δέηση στο χώρο που πέθανε ο λόρδος Βύρων, ενώ ακολούθησαν ποδοσφαιρικοί αγώνες και μαθητικοί χοροί. Την προηγούμενη μέρα, το Σάββατο είχε μεταφερθεί η εικόνα της εξόδου στο μητροπολιτικό ναό, ακολούθησε το φιλολογικό μνημόσυνο στην αίθουσα «Πάλμιον» και τέλος ο εσπερινός (Πηγές 1, 2, 3).
Όσο και αν η τελετή του 1948 φαινόταν να ακολουθεί την παράδοση που είχε διαμορφωθεί μετά από τόσα χρόνια, ωστόσο σε αρκετά σημεία διαφοροποιούνταν από τις προηγούμενες. Καταρχήν ήταν η πρώτη τελετή στην οποία δεν παρευρέθηκε επίσημη αντιπροσώπευση από την κυβέρνηση, γεγονός που σχολιάστηκε δυσμενώς και από τον ίδιο τον Ευαγγελάτο στην ομιλία του κατά τα αποκαλυπτήρια (Πηγή 3). Άλλωστε οι προσδοκίες για την τελετή, από την πλευρά της δημοτικής αρχής του Μεσολογγίου, ήταν αυξημένες, μετά την αναβολή της τελετής του 1947 αρχικά (για τις 6 Ιουλίου) και τελικά τη ματαίωση – για πρώτη φορά στη μακρόχρονη παράδοση των επετείων– λόγω του τρίμηνου πένθους που επιβλήθηκε στη χώρα εξαιτίας του θανάτου του Γεωργίου Β’ (Πηγή 5). Η ίδια η εθιμοτυπία της τελετής είχε δύο καινοτομίες. Για πρώτη φορά γύρω από τον τύμβο στέκονταν πέντε νεαρές με λευκά φορέματα συμβολίζοντας τη Νίκη, τη Δόξα, την Τιμή, την Πατρίδα και την Ελευθερία, ενώ δύο ακόμη φορούσαν ενδύματα στα χρώματα της ελληνικής και της αμερικανικής σημαίας (Πηγές 2, 3). Επιπλέον ήταν η δεύτερη τελετή – η πρώτη ήταν στις 14-4-1946, μέχρι να θεσμοθετηθεί ως πανελλήνια εκδήλωση με την υπ’ αριθ. 46/1950 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (Πηγή 6), κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποιούνταν οι «Δρόμοι Θυσίας», ένα δρομαίο αγώνισμα.
Η τελετή επίσης πραγματοποιούνταν σ’ ένα ιδιαίτερα βαρύ πολιτικό κλίμα για τη χώρα, οι σκιές του οποίου ήταν ιδιαίτερα εμφανείς. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κ. Τσαλδάρης με τηλεγράφημα δικαιολόγησε την απουσία του από τις εορτές, καθώς η παρουσία του στην Αθήνα ήταν αναγκαία «προς εξασφάλισιν κινδυνευόντων ιδίων ιδεωδών υπέρ των οποίων ηγωνίσθησαν και έπεσαν ηρωικοί πρόμαχοι Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου» (Πηγή 4). Επιπλέον ο Τύπος εστίασε ιδιαίτερα στην παρουσία της (παρά)στρατιωτικής οργάνωσης του «Εθνικού Σώματος Αιτωλοακαρνανίας» με τον διοικητή της Ι. Παπαγεωργίου (γνωστότερος με το παρωνύμιο Γανωμένος) να συμμετέχει ενεργά στις εορτές.
Η προτομή έπεσε θύμα βανδαλισμού τον Δεκέμβριο 2011 (Πηγή 7).
ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ
|
|
(στη βάση της προτομής) ΣΠΥΡΟΣ ΙΩ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ/ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ (στη βάση της στήλης) ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ 1821/ ΣΠΥΡΟΣ ΙΩ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ/ ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΠΑΛΞΕΩΝ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ/ ΕΠΕΣΕ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΥΠ ΑΥΤΟΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΡΟΜΑΧΩΝΟΣ ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΥ/ ΤΗΣ 3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1825
(στο δεξί κάτω μέρος της προτομής) Ν. Π. ΓΕΩΡΓΑΝΤΗΣ/ ΓΛΥΠΤΗΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ
(στο κέντρο της στήλης) ΟΠΟΙΟΣ ΤΥΡΑΝΟΥΣ/ ΔΕΝ ΨΗΦΕΙ/ Κ’ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ/ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΖΗ/ ΔΟΞΑ ΤΙΜΗ/ ΖΩΗ ΤΟΥ/ ΕΙΝ ΜΟΝΟΝ/ ΤΟ ΣΠΑΘΙ ΤΟΥ
ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Τα έξοδα κατασκευής της προτομής, που ανέρχονταν σε 500.000 δρχ., καλύφθηκαν από τον εγγονό του αγωνιστή, τον αντιστράτηγο ε.α. Πάτροκλο Κοντογιάννη, ο οποίος παράλληλα είχε παραγγείλει και έναν έγχρωμο πίνακα του παππού του για να αναρτηθεί στην αίθουσα του δημαρχείου Μεσολογγίου. Λόγω της εμπόλεμης κατάστασης, οι συνεννοήσεις για την τοποθέτηση της προτομής ξεκίνησαν εκ νέου τον Αύγουστο του 1947, κατά τις οποίες ο δήμαρχος Μεσολογγίου, Χ. Ευαγγελάτος ζητούσε από το υπουργείο των Εσωτερικών την κάλυψη των εξόδων συσκευασίας και μεταφοράς της προτομής από την Αθήνα, ένα ποσό που ανερχόταν στις 400.000 δρχ. Το υπουργείο ανταποκρίθηκε στις εκκλήσεις του Ευαγγελάτου και με επιστολή του ζήτησε να διατεθεί αυτό το ποσό από τα 7 εκατομμύρια που είχε λάβει ο δήμος Μεσολογγίου για την τέλεση των εορτών της Εξόδου το 1947, οι οποίες τελικά ματαιώθηκαν. Τον Μάρτη του 1947 η προτομή μεταφέρθηκε με αυτοκίνητο του δήμου Αθηναίων στο Μεσολόγγι και τον Απρίλη συγκροτήθηκε η επιτροπή ελέγχου των δαπανών με πρόεδρο τον νομάρχη Ι. Γαρουφαλιά και μέλη τον δήμαρχο Μεσολογγίου, τον πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου και τον Διευθυντή του Δημοσίου Ταμείου (Πηγή 1).
Κατά τα αποκαλυπτήρια, τελέστηκαν και οι «Δρόμοι της Θυσίας». Οι αγωνιστές, με αφετηρία τον Σταυρό στο μοναστήρι του Αη – Συμιού και μέχρι τον Τύμβο, την ώρα της δέησης στην ημέρα της επετείου της Εξόδου, διένυαν την αντίστροφη πορεία των Εξοδιτών, μια απόσταση 8.200 μ. Ο νικητής θα λάμβανε ως συμβολικό έπαθλο το σπαθί του αγωνιστή της εξόδου, που φυλασσόταν ως κειμήλιο στο δημαρχείο. Επιπλέον ως έπαθλα είχαν καθιερωθεί το μετάλλιο της πόλης, δίπλωμα τιμής για τη συμβολική κατοχή του επάθλου (τόσο ο ίδιος ο αθλητής, όσο και ο δήμος καταγωγής του), αναγραφή του ονόματός του σε εντοιχισμένη πλάκα στο Δημαρχείο, σε περίπτωση νίκης για τρία συνεχόμενα χρόνια την αναγόρευσή του ως επίτιμος δημότης της πόλης, ενώ τη χρονιά που παράλληλα με το αγώνισμα θα τελούνταν Ολυμπιακοί αγώνες, ο νικητής θα μετέφερε το έπαθλο στον τόπο τέλεσής τους. Βραβεία θα απονέμονταν και στους δύο επόμενους νικητές (Πηγή 4).
Στον πανηγυρικό λόγο που εκφώνησε ο δήμαρχος Χ. Ευαγγελάτος δικαιολόγησε την απουσία από την τελετή των βασιλέων Παύλου και Φρειδερίκης – που ήταν προσκεκλημένοι - γιατί βρίσκονταν «παρά το πλευρόν του αγωνιζομένου στρατού […] ενισχύοντες και εμψυχούντες τους υπέρ της ελευθερίας και κατά του Σλαυισμού παλαίοντας νέους ήρωας», ενώ έκλεισε το λόγο του με την ευχή «υψούμεν φωνήν ηνωμένην με την ανακραυγήν των τάφων αυτών που καλύπτουν κόκκαλα ιερά των Ελλήνων, ανάκρουσμα της καθολικής νίκης των ενόπλων δυνάμεων κατά των καταλυτών της θρησκείας, οικογένειας, ελευθερίας. Ζήτω το Έθνος!» (Πηγή 3). Εξάλλου, με άρθρο που δημοσιεύτηκε την ημέρα της επετείου, ο Ευαγγελάτος γράφει ότι ο αγώνας του 1826 εμπνέει τους σύγχρονους του 1948, καθώς ο βασιλιάς «αποκαθαίρει από της Στερεάς Ελλάδος το κομμουνιστικόν μίασμα», ενώ «στεφανωμένη η Ελλάς […] παλαίει και τώρα σκληρόν αγώνα με το ίδιον σθένος, με το ίδιον θάρρος, με την ιδίαν ορμήν και θυσίαν, δια να κρατήση κλειστά τα σύνορα αυτής από την επιδρομήν των ορδών του Βορρά και των εγκληματικών μισθάρνων οργάνων του […]» (Πηγή 4).
ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ / ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γ.Α.Κ. Ν. Αιτωλοακαρνανίας, Δημοτικά 1, Δήμος Ι.Π. Μεσολογγίου, 1941-51, Φ.443, Γιορτές Εξόδου, υποφ. 5-10, 1947
- Η Σημερινή, αρ. φ. 960, 27-4-1948, σ. 3
- Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 21586, 27-4-1948, σ. 1, 4
- Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 21585, 25-4-1948, σ. 1, 4
- Νεολόγος Πατρών, αρ. φ. 839, 25-4-1947, σ. 1
- Ελένη Καρανικόλα, «Το πανηγύρι του Αη Συμιού» στο Αλτ. Κλεισοβίτης, (επιμ.), Μεσολόγγι Ιερή Πόλη, Μεσολόγγι, Διέξοδος, 2010, σ. 174
- «Μεσολόγγι: Βεβήλωσαν και τον Κήπο των Ηρώων!», the BEST news, http://www.thebest.gr/news/index/viewStory/103225 [ανάρτηση στις: 12/12/2011, τελευταία πρόσβαση στις: 12/4/2019]
end faq